De Minckelersstraat is berucht bij voetgangers, fietsers en aanwonenden. Een lawaaierige en onveilige stadsstraat die een woonwijk doorklieft en met de Joh. Geradtsweg de enige doorgaande straat is die Oost-Hilversum met de rest verbindt. Ook een geliefde racebaan voor wie graag Max Verstappen speelt in zijn opgevoerde Golf of motorfiets met illegale knalpijp. Maar de straat gaat op de schop voor een nieuw afwateringssysteem. Logisch om dat moment aan te grijpen voor een nieuwe inrichting.
Als nog net fractievoorzitter van PvdA-Hilversum schreef ik dit voorstel, mede gedragen door Carolien Jansson (Democraten Hilversum), Lex van Waarden (GroenLinks) en Bas Nanninga (ChristenUnie), met input van actieve buurtbewoners. Vrijwel alle commissieleden reageerden enthousiast bij de behandeling in de raadscommissie van 7 mei… totdat wethouder Edwin Göbbels zijn bezwaren opwierp: het voorstel aannemen zou vertraging opleveren en ten koste gaan van de óók gewenste herinrichting van de Havenstraat. Met gepaste tegenzin zegde een narrige Göbbels een ‘startnotitie’ toe. Hierbij het volledige, originele voorstel:
Commissievoorstel Minckelersstraat
De Minckelersstraat gaat op de schop vanwege het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie (DPRA). Om de klimaatverandering – denk aan de ondergelopen kelders in Hilversum-Oost – het hoofd te bieden wordt onder het tracé een enorm riool van 5.000 m³ aangelegd. Het moment om na voltooiing de straat opnieuw in te richten, zou je denken.
Werk met werk maken heet zoiets. Het college was daar echter niet zelf opgekomen, ondanks de vele ongelukken en bijna ongelukken op vooral het eerste stuk Minckelersstraat. Officieel valt het mee, want niet met cijfers onderbouwd. Het is echter publiek geheim dat deze veiligheidsstatistieken weinig van doen hebben met de werkelijkheid. Zo kent iedere Hilversummer, in elk geval ieder Oosterling de levensgevaarlijke kruising Kleine Drift/Zuiderweg achter het station.
Met het commissievoorstel geven we de aanzet tot een veiligere en groenere straat, met betere oversteekmogelijkheden voor alle verkeersdeelnemers, met duidelijk voorrang voor voetganger en fietser, een verhoogde leefbaarheid voor aanwonenden en optimale toegankelijkheid (ook voor wie slecht ter been is) van de openbare ruimte. We rekenen op transparante participatie van omwonenden, om hun kennis en ervaring zoveel mogelijk mee te nemen.
Wat is het probleem?
Om te beginnen, waar het hebben het precies over? De Minckelerstraat is lang en loopt in feite van de Beatrixtunnel tot de sportvelden van Anna’s Hoeve. Liefst zien we een compleet nieuwe, eenduidige inrichting van de hele straat. Nu is het nog een lappendeken aan materialen en verkeersmaatregelen. Maar voor alle duidelijkheid, dit voorstel gaat over het eerste deel, vanaf de tunnel tot aan de Jan van der Heijdenstraat. Dat heet officieel Prof. Kochstraat/Kleine Drift/Minckelersstraat. Dit is het meest onoverzichtelijk en drukke stuk, waarbij ook nog eens stelselmatig te hard wordt gereden. Dit stuk telt op korte afstand van elkaar maar liefst 10 dwarsstraten.
Oversteekplaatsen zijn onvoldoende veilig. Er hebben zich de afgelopen jaren meerdere ongevallen voorgedaan, vaak aanrijdingen met auto en fiets. De vrijliggende, tamelijk smalle fietspaden zijn op veel plekken te smal voor passerende scooters, bakfietsen, fatbikes enzovoort. Ze zijn alleen door een lage, op veel plekken schuine stoeprand fysiek van de rijbaan gescheiden, waardoor fietsende jeugd makkelijk op de weg belandt. Ook gebruiken automobilisten het fietspad om linksaf slaand verkeer te omzeilen of om te parkeren.
Vaak gesignaleerd: ongewenste en verboden manoeuvres zoals het voor de middenberm (vanaf de tunnel) gezien, tegen de rijrichting in linksaf slaan naar de Kleine Drift/Lorentzweg. Een veel gehoorde klacht is het met veel kabaal (overlast) vol gas door de Beatrixtunnel racen, met auto’s en motoren voorzien van race-uitlaat of uitlaat zonder geluidsdemping.
Met de Joh. Geradtsweg vormt de Minckelersstraat de belangrijkste autoverbinding van Oost naar de andere zijde van het spoor. Voor hulpdiensten is de Minckelersstraat vaak de snelste route naar de binnenstad. Ook rijdt er vrachtverkeer richting centrum en verder. Voor bewoners in een groot deel van Oost is de Beatrixtunnel te voet of per fiets de meest logische route naar het centrum en de rest van Hilversum. Dat geldt overigens ook voor fietskoeriers op scooters en snelle e-bikes.
Dubbele functie
Als doorgaande weg of gebiedsontsluitingsweg heeft de Minckelersstraat vooral een verkeersfunctie, maar vanwege aanliggende publieksfuncties (o.a. een school, een kinderopvang, enkele winkels/horeca, een enkel bedrijfspand met uitrit) en een groot aantal woningen (o.a. het wooncomplex Villa Industria) heeft de straat tegelijkertijd een verblijfsfunctie.
Die verblijfsfunctie komt in de huidige inrichting duidelijk niet tot z’n recht, want gericht op het zo vlot mogelijk afwikkelen van doorgaand gemotoriseerd verkeer. De maximaal toegestane snelheid is er 50 km/uur maar die wordt nogal eens overschreden. De straat kent geen snelheidsbeperkende maatregelen zoals drempels, versmallingen of duidelijk aangegeven oversteekplaatsen voor fietser en voetganger, laat staan zebrapaden.
Op zich niet bijzonder. Wegen met een dubbelfunctie komen overal voor. Ze vormen een uitdaging voor verkeerskundigen: ’Aangezien de uitwisseling van het verkeer op gebiedsontsluitingswegen hoofdzakelijk geschied via kruispunten is het op gebieds-ontsluitingswegen met een sterke verkeersfunctie onwenselijk om tussen de kruisingen uitwisseling van verkeer te hebben. Dit hindert immers de doorstroming van het verkeer’, aldus de website https://lokaleregelgeving.overheid.nl/CVDR369297.
Toch vindt die uitwisseling op de Minckelersstraat volop plaats. De weg doorkruist twee dichtbebouwde woonbuurten, die ook nog eens een flinke uitbreiding te wachten staan (o.a. Hunkemöller en Van Son). Deze groei aan inwoners en voorzieningen (o.a. Bruisend Hart) zal tot een intensiever gebruik van de Minckelersstraat leiden.
Bewoners van de zuidzijde van de Kleine Driftbuurt steken de Minckelersstraat op verschillende plekken over als ze naar de Lidl, Seinhorst of Jumbo gaan, of het station als bestemming hebben. Aan de kruising met de Jan van der Heijdenstraat bevindt zich bovendien een basisschool en halverwege dit eerste deel van de Minckelersstraat is ook nog een kinderopvang gevestigd.
Knelpunten
Vanaf de tunnel gezien vormt de vlucht-heuvel/rijbaanscheiding in de Prof. Kochstraat voor overstekende voetgangers en fietsers de eerste serieuze uitdaging. Wie niet heel goed oplet en zich niet strikt aan de slecht aangegeven oversteekplekken houdt, struikelt gemakkelijk over de lage reling op kuithoogte. Als vaak noodzakelijke tussenstop is de vluchtheuvel (letterlijk ‘vlucht’-heuvel voor voorbij racende asocialen) te smal als opstelplaats voor bakfietsen en fietsende kinderen.
Omdat de Beatrixtunnel laag is, slaan hogere vrachtauto’s hier nogal eens af om via de traverse om te keren. Ze maken dankbaar gebruik van de brede uit-/opritten van de parallelwegen, die voor doorgaande voetgangers juist extra gevaarlijk zijn. Daarbij nodigen deze ‘verkeerspleinen’ ook uit voor een stop om te telefoneren of passagiers uit te laten, wat dan ook volop gebeurt.
De tweede bottleneck bevindt zich ter hoogte van de Kleine Drift, waar deze door de wijk slingerende straat vanaf het station op de Minckelersstraat uitkomt. Komend uit de tunnel mogen auto’s hier niet linksaf, wat toch regelmatig gebeurt, met alle risico’s van dien. Ook hier is de vluchtheuvel te krap voor bakfietsen en groepjes fietsers.
De overzichtelijkheid laat te wensen over. Menig fietser steekt hier vanaf de Ehrlichstraat onbezonnen (schuin) over bij gebrek aan een duidelijke markering. Aan de overkant (t.o. de snackbar) vermijden fietsers en bromfietsers (ook fatbikes) het oversteken van de Minckelersstraat door hun weg via de stoep oostwaarts, richting winkelgalerij, te vervolgen. Dat dit gevaarlijk en onaangenaam voor voetgangers en aanwonenden.
Opvallend in het smallere stuk Minckelersstraat (Prof. Koch/Kleine Drift) zijn het (fout)parkeren op de stoep en de gekozen locatie voor een parkeerautomaat naast de bushalte. Niet de meest logische plek voor een parkeerautomaat. Overigens is dit typisch Hilversums: de uitbreiding van het betaald parkeren kreeg als motto ‘leuker kunnen we het niet maken, wel lastiger’
De derde bottleneck bevindt zich op het laatste stuk Kleine Drift, waar deze onderdeel is van de Minckelersstraat, ter hoogte van het plantsoen met de winkelgalerij. De bedrijvigheid ter plaatse, met al dan niet toegestane verkeersbewegingen (foutparkeren, bezorgauto’s en -scooters) verdient op zich al aandacht.
Link is ook de ‘linksaffer’ richting Lorenzweg bij de Oude Spoorbaan, via een onderbroken vluchtheuvel die voor veel automobilisten te krap is om te kunnen stoppen zonder achteropkomend verkeer te hinderen. Dat neemt gemakshalve vaak het fietspad. Dit is de enige toegestane mogelijkheid om vanaf de tunnel linksaf te slaan richting Kleine Drift/Lorenzweg.
De oversteek voor fietsers en voetgangers is wederom allesbehalve ideaal. De markering valt nauwelijks op en dwingt snelverkeer niet om vaart te minderen. De uitrit/kruising met de Pelikaanstraat is, net als bij de andere zijstraten, zeer breed zodat voetgangers en fietsers op de Minckelersstraat al snel een gevoel van onveiligheid ervaren. Zoals bij alle vluchtheuvels is ook deze weinig meer dan een rijbaanscheiding, te smal als opstelstrook voor (bak)fietsen. Ook mensen in een rolstoel ervaren deze tussenstop bij het oversteken als onveilig.
Bij de IPS basisschool is het ’s ochtend en ’s middags bij aanvang en uitgaan van de school een ware chaos, veroorzaakt door ouders die hun kroost per auto naar school brengen en weer ophalen. Om bij de parkeerplaatsen te komen moet eerst het fietspad worden overgestoken, aan beide zijden.
Het kan ook anders
Bewoners voeren al zo’n 15 jaar actie tegen de onveilige en overlast gevende Minckelersstraat. Raadsleden en verschillende wethouders, bijgestaan door ambtenaren, brachten meer dan eens een bezoek aan de straat en spraken met aanwonenden. Er is door bewoners ingesproken, er zijn meldingen gemaakt en brieven gestuurd aan B&W. Steeds tevergeefs. Zou dat komen omdat, in de woorden van VVD-fractievoorzitter Hidde Fennema, er veel meer straten in Hilversum zijn, die aandacht behoeven. Bestuurspartij VVD heeft het sowieso niet zo op een ‘straat-voor-straat-aanpak’, wat enigszins bevreemdt als we kijken naar de sjieke en peperdure herinrichting van de Trompenbergerweg of de Gijsbrecht.
Mogelijk kunnen er nu al maatregelen worden genomen, om de situatie iets veiliger te maken. Denk aan betere markeringen en verlaging van de snelheid (ook flitspalen). Ook de situatie bij de IPS-school schreeuwt om actie.
Oude vloerbedekking of STOMP
Ook Hilversum krijgt door klimaatverandering meer regenwater te verwerken. Vergroening van de openbare ruimte bevordert een goede doorwatering en voorkomt schade. Een nieuw hoofdriool is gewoon keihard nodig. Maar waarom vervolgens de straat weer als vanouds in te richten? Alsof je na een drastische verbouwing je oude, versleten vloerbedekking weer teruglegt. De huidige Minckelersstraat voldoet bovendien op geen enkele wijze aan het officiële STOMP-beleid.
De fantasievolle afkorting STOMP staat voor het voorrang geven aan de voetganger(‘Stappen’) en fietser (‘Trappen’) voorrang krijgen boven het zo snel mogelijk laten doorstromen van autoverkeer. STOMP dicteert ook beter bereikbare bushaltes (‘Openbaar vervoer’) en wellicht een voorziening voor deelmobiliteit (de M van Mobility as a service). De P is van ‘Privéauto’ en komt dus in het officiële beleid op de laatste plaats. Dit alles vereist een andere inrichting dan de huidige, oftewel nieuwe ‘vloerbedekking’. Dat hoeft een redelijk vlotte doorstroming van autoverkeer overigens niet te hinderen.
Wijkverzamelstraat
Sorry, nu wordt het wat technisch. Verkeerskundigen hanteren de term ‘wijkverzamelstraat’ (lokaleregelgeving.overheid.nl) voor dit soort straten. Ze verzamelen en verdelen het verkeer in de wijken naar de hoofdwegen. Dit wegtype heeft een doorstroomfunctie en een uitwisselingsfunctie, in vaktaal.
De Minckelersstraat heeft alles in zich om van doorgaande weg te worden getransformeerd naar wijkverzamelstraat, met een inrichting die meer is gericht op ‘stappen en trappen’ (STOMP) dan op het zo snel mogelijk met de auto of motorfiets passeren van de tien dwarsstraten. Het fysiek ontmoedigen van de gebruikelijke ‘stoplichtrace’ bevordert de veiligheid en de leefbaarheid. Verlaging van de maximumsnelheid en/of de gemiddelde snelheid ligt dan voor de hand.
De mogelijkheid tot het veilig uitwisseling van verkeersstromen (auto, fiets, voetganger etc.) is sterk afhankelijk van de maximumsnelheid. Op een wijkverzamelstraat geldt in de regel een maximumsnelheid van 30 km/u of van 50 km/u. Dit is in hoofdlijnen de beleidsregel vanuit de Rijksoverheid, die ruimte biedt voor interpretatie. Geen situatie is immers exact dezelfde.
Er moet rekening worden gehouden met een ‘redelijke overschrijdingsmarge’. Een maximumsnelheid van 50 km/uur betekent nogal eens 60 km in de praktijk. Anderzijds ervaren veel automobilisten en vooral motorrijders 30 km als frustrerend. Uit een onderzoek: ‘Parket CVOM en de politie geven aan dat handhaving, zowel fysiek als digitaal, in beperkte mate beschikbaar is. Het is daarom belangrijk om te kijken wáár deze handhaving het grootste effect (door analyses verkeersongevallen en analyses verkeersintensiteit) zal hebben op de verkeersveiligheid én waar die verkeersveiligheid ook op andere manieren bereikt kan worden, zoals door het verbeteren van de weginrichting. Op dit moment is het beleid om slechts in beperkte mate te handhaven op 30 km/h-wegen. Andere verdeling van snelheidslimieten over de wegen binnen de bebouwde kom of een andere norm, zouden aanleiding kunnen zijn om dit standpunt te heroverwegen.’ (Goudappel 2023, 30 km/h als landelijke, wettelijke norm)
Hoewel in Nederland weinig voorkomend is 40 km/uur als maximumsnelheid wellicht een optie. In meer Europese steden, m.n. in Scandinavië, geldt 40 km als compromis. Voordeel: motoren houden deze snelheid makkelijker aan dan 30 km, het snelheids-verschil met bromfietsen vervalt en dat met snorfietsen/fatbikes wordt kleiner. Verlaging van de maximumsnelheid met 10 kilometer betekent ook minder lawaai, minder fijnstof en verhoogde veiligheid. Ook draagt 40 km wellicht bij aan een bredere acceptatie onder automobilisten en motorrijders. Goudappel noemt als nadeel van een algemeen 30 km-regime: ‘De naleving van de snelheid is dus lager dan bij een landelijke norm van 50 km/h’. Overigens geldt dat vooral voor wegen die niet als 30 km-weg zijn ingericht. De vrij forse stap van 50 naar 30 heeft consequenties voor het openbaar vervoer (bus) en hulpverkeer. Bij verlaging naar 40 km is het verschil evident kleiner.
Naar een veiligere Minckelersstraat
Oversteekplaatsen zijn in de nieuwe inrichting goed herkenbaar, voldoende breed, dwingen tot afremmen of zelfs voorrang geven (zebrapaden, verhoging of stoplichten) en bieden in het geval van een middenberm of vluchtheuvel ruimte voor tenminste een moderne transport-/bakfiets. Uitdaging is het zekeren van voldoende doorstroming van het autoverkeer in combinatie met voldoende oversteekplaatsen én het verlagen van de gemiddelde snelheid, ook tijdens stille uren. Andere gemeenten, ook in het Gooi laten zien dat dit prima kan in combinatie met verhoogde oversteekplaatsen/kruisingen of drempels, ook waar bussen, brandweer en ambulance rijden.
Bij het herinrichten is de ervaring van omwonenden van grote meerwaarde, in aanvulling op de knowhow van verkeersdeskundigen.
Hilversum, 9 maart 2025
Joop Lahaise
Carolien Jansson (Democraten Hilversum)
Bas Nanninga (ChristenUnie)
Lex van Waarden (GroenLinks)
